Czym jest schizofrenia?

Schizofrenia należy do grupy chorób określanych mianem psychoz. Psychoza to taki stan umysłu, w którym inaczej postrzega się rzeczywistość.

Jakie są objawy schizofrenii?

Można je podzielić na pięć grup, przy czym u każdego chorego może wystąpić jeden, dwa, czy nawet kilka z wymienionych niżej objawów. Jednocześnie przez długi okres życia u osoby chorej na schizofrenię mogą w ogóle nie pojawiać się jakiekolwiek objawy schizofrenii. Pięć głównych grup objawów schizofrenii to objawy pozytywne, negatywne, afektywne, kognitywne i objawy dezorganizacji.

Objawy pozytywne (są to fenomeny psychiczne nieobecne u ludzi psychicznie zdrowych):

• urojenia, niezwykłe myśli, podejrzliwość-niektóre sądy ludzi ze schizofrenią są dziwne, błędne, odbiegają od rzeczywistości, od przekonań osób jej bliskich a także od jej poprzednich przekonań. Mogą np wierzyć, że inni ludzie znają ich myśli, że są śledzeni, inni ludzie spiskują przeciwko nim albo kontrolują ich myśli lub zachowanie
• omamy (halucynacje) - czasami ludzie ze schizofrenią mogą słyszeć głosy ludzi, których nie mogą usłyszeć w tym momencie bo tych osób nie ma w ich pobliżu. Zwykle te nierealne głosy mówią coś negatywnego o chorych, coś im nakazują lub zabraniają. Chory poddaje się często tym głosom, spełnia ich polecenia, lub usiłuje się przed nimi bronić włączając głośno muzykę lub zatykając uszy. Rzadko ludzie ze schizofrenią mogą widzieć coś, co w tym momencie nie istnieje w zasięgu ich wzroku (mają omamy wzrokowe). W przebiegu schizofrenii moga pojawić się również inne omamy np. węchowe (wrażenie dziwnych zapachów), smakowe (przekonanie o zmianie smaku posiłków i z tego powodu odmawianie ich spożywania) czy też omamy dotykowe.

Objawy negatywne (są to fenomeny psychiczne niejako „ujęte” z funkcjonowania psychicznego ludzi zdrowych, „coś czego w tym momencie brakuje w psychice”):

• zblednięcie emocji - w przebiegu schizofrenii może dochodzić do trudności w przeżywaniu i wyrażaniu swoich uczuć czy też kłopotów z natychmiastowym rozumieniem uczuć innych ludzi.
• zmniejszenie motywacji do działania lub obniżenie energii życiowej - osoby z objawami schizofrenii mają czasami trudności w zaczynaniu lub kończeniu niektórych czynności. W krańcowych, rzadkich przypadkach mogą mieć problemy z wykonywaniem codziennych czynności.
• zobojętnienie emocjonalne - utrata zainteresowania sprawami, które dawniej sprawiały przyjemność.

Objawy afektywne:

• osoby cierpiące na schizofrenię przeżywają różne stany zaburzeń nastroju, najczęściej okresy depresji. Chorzy mają wtedy uczucie przygnębienia, są ciągle zmęczeni, mają niskie poczucie własnej wartości, uważają się za gorszych od innych ludzi, mogą nawet podejmować próby samobójcze.

Objawy kognitywne (deficyty poznawcze):

• zaburzenia koncentracji uwagi
• zaburzenia pamięci

Objawy dezorganizacji psychicznej:

• formalne zaburzenia myślenia - kłopoty z jasnym myśleniem, zrozumieniem tego co mówią inni ludzie lub ich wypowiedzi stają się trudne do zrozumienia.
• dezorganizacja zachowania - w przebiegu schizofrenii może dojść do dziwnych zachowań, np. dziwacznych gestów, pobudzenia czy spowolnienia ruchowego.

Jakie są przyczyny schizofrenii?

Tak jak w wielu zaburzeniach psychicznych, tak i w przypadku schizofrenii, nie ma jednej przyczyny. Na pojawienie się choroby ma wpływ nakładanie się czynników biologicznych (wrodzonych, genetycznych), psychologicznych i środowiskowych. Co do czynników genetycznych to nie są one związane z jednym czy kilkoma genami. Najprawdopodobniej rzeczywiste czynniki przyczynowe mają naturę biologiczną, natomiast oddziaływania psychologiczne i społeczne choć mogą prowokować początek choroby i jej kolejnych epizodówa a nawet pogarszać jej przebieg, mają znaczenie drugorzędne.

Kiedy zwykle zaczyna się schizofrenia?

Typowy wiek pierwszego epizodu to okres pomiędzy 18 a 25rż, szerzej - pomiędzy okresem dojrzewania a 40rż. U kobiet zwykle pierwszy epizod występuje nieco później niż u mężczyzn i jest to związane z neuroprotekcyjnym (ochraniającym mózg) działaniem żeńskich hormonów płciowych (estrogenów).

Dlaczego wczesna diagnoza schizofrenii i wczesne rozpoczęcie leczenia są tak ważne?

• leki szybko redukują nasilenie objawów schizofrenii, szczególnie pozytywnych, które są odpowiedzialne za zaostrzenia
• wczesne rozpoczęcie leczenia zmniejsza ryzyko nawrotu
• wczesna diagnoza i wczesne leczenie pozwalają chorym na szybki powrót nie tylko do zdrowia ale również do swoich rodzin, przyjaciół, pracy, szkoły.
• każdy nawrót psychozy, w tym szczególnie okres prodromalny (przed pierwszym wybuchem schizofrenii) jest toksyczny dla mózgu-niszczy część neuronów

Leczenie schizofrenii:

W leczeniu stosuje się leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki). Neuroleptyki wywierają wpływ na neuroprzekaźnictwo. Wiąże się to z tłumieniem objawów wytwórczych (omamów i urojeń), działaniem na objawy negatywne a także z działaniem aktywizującym bądź uspokajającym, antyautystycznym oraz przeciwlękowym.

Dawkowanie neuroleptyków powinno być dobrane indywidualnie. Neuroleptyki dzielą się na leki I generacji (klasyczne) i II generacji (atypowe). Leki atypowe okazały się bardziej skuteczne w działaniu na objawy negatywne - poprawiają kontakt i relacje społeczne, zwiększają aktywność chorego, mają także pozytywny wpływ na nastrój. Również tolerancja tych leków jest lepsza, podczas kuracji nimi obserwuje się mniej działań niepożądanych. Należy podkreślić, że są to leki bezpieczne i co ważne nie uzależniają. Leki jeśli są używane regularnie, pomagają w znaczny sposób kontrolować objawy chorobowe.